حق عمری چیست ؟

حق عمری راهکاری جایگزین برای تقسیم اموال(ارث) قبل از فوت شخص است که این حق، یکی از اقسام حق انتفاع است و انتفاع، به معنی سود‌بردن و بهره‌مندی است.

حق‌ انتفاع در قانون مدنی عبارت است از حقی که فرد از منافع چیزی یا مالی(معمولاً مال غیرمنقول مثل ملک) که مالکیت آن متعلق به دیگری است، برخوردار می‌شود و به عبارت اخری حق استفاده و انتفاع از آن مال را دارد بدون اینکه حق مالکیت بر آن داشته باشد.

انواع حق انتفاع

1. حق رقبی

حق انتفاعی است که از طرف مالک برای مدت زمان معین برقرار می‌شود و پس از گذشت آن مدت، حق استفاده از آن مال برای منتفع از بین‌می‌رود.

2. حق سکنی

عبارت است از حق انتفاعی که در خصوص محل سکونت برقرار می‌شود و مدت آن می‌تواند برای مدت معینی (رقبی) و یا مدت عمر یکی از طرفین (عمری) باشد.

3. حق عمری

حق انتفاعی است که به موجب عقدی، از طرف مالک برای شخص دیگر، برای مدت طول عمر خود یا منتفع و یا شخص ثالث برقرار می‌شود و پس از فوت آن شخص موردنظر، این حق از بین‌می‌رود.

کاربرد حق عمری

فردی می‌خواهد مالکیت ملک خود را بصورت قطعی به فرد دیگری که عموماً همسر یا فرزند است واگذار کند اما از سوی دیگر مایل است مادامی که خود زنده است، از آن ملک استفاده کند.

حق عمری در قالب عقد صلح

در دفترخانه اسنادرسمی، سند مالکیت به نام انتقال‌گیرنده مثلاً همسر در قالب عقد صلح منتقل میشود و طی همان سند و یا سند مجزا، شخص حق استفاده از آن ملک را تا زمانی که زنده است برای خود نگه میدارد.

دو شرط مهم در هنگام انتقال حق

انتقال دهنده برای محکم‌کاری و پیشگیری از اتفاقات احتمالی، دوشرط مهم را به هنگام تنظیم سندرسمی صلح عقد عمری در سند بگنجاند:

1. برای خود حق فسخ بگذارد تا اگر زمانی پشیمان شد، بتواند این حق و انتقال مالکیت را برهم‌زند و مالکیت را مجدداً به خویش بازگرداند.
2. بهتر است در همان سند شرط شود تا زمانی که این حق برقرار است، انتقال‌گیرنده یا مالک جدید حق انتقال مال به دیگری را ندارد.

حق عمری و ارث

بهترین راهکار قانونی برای پوشش‌دادن ضعف قانون مدنی در مبحث ارث، مبنی برعدم امکان وصیت به بیش از یک‌سوم اموال، استفاده از حق صلح عمری است.
در برخی خانواده‌ها بعد از فوت پدرخانواده و تقسیم ارث از سوی فرزندان، متاسفانه همسر آن مرد و مادربچه‌ها، خانه محل سکونت خود را از دست داده و هربار سرگردان خانه یکی از فرزندان شده است که برای جلوگیری از این امر، استفاده از این ظرفیت قانونی برای مردان سالمند اکیداً توصیه می‌شود.

حق عمری و وقف

یکی از کاربردی‌ترین نکات واگذاری حق انتفاع در جایی است که فردی میخواهد ملک خود را بصورت قطعی به فرد دیگر واگذار کند و یا آن را وقف نماید اما از سوی دیگر مایل است مادامی که خود زنده است، از آن ملک استفاده نماید. در اینصورت میتوان ضمن عقد لازم شرط نمود که حق انتفاع ملک مزبور مادام حیات مالک در اختیار وی باشد.

حق مطلق چیست؟

یکی از انواع حق انتفاع که به طور مطلق و بدون ذکر مدت به فرد منتفع واگذار می‌شود، حق حبس مطلق است. در این نوع از حق انتفاع، مالک هرگاه بخواهد می‌تواند از حق انتفاعی که واگذار کرده است، رجوع کند و انصراف دهد. در هر صورت این حق فقط تا زمان فوت مالک باقی است و بعد از آن از بین می‌رود.

آیا رقبی یک عقد لازم است یا یک عقد جایز؟

اصل بر لازم‌بودن عقود است و بنابراین عقدرقبی لازم است.

پوریا نادری – وکیل پایه یک دادگستری