مال و مفهوم حقوقی آن + نکات مهم

مال و مفهوم حقوقی آن با وکیل نادری : مال و مفهوم حقوقی آنشاید مفهوم مال به نظر ساده برسد و در عمل مصادیق بسیاری را مردم نشان دهند ولی زمانی که از آنها خواسته شود تعریف مشخصی از آن ارائه کنند دچار مشکل شوند. از سوی دیگر ماهیت مال کمک‌ میکند که در بسیاری از موارد ابهامات حقوقی ما که در قالب قراردادهای مالی قرار میگیرند حل شود.

از لحاظ معنی لغوی مال، مال به معنای میل و خواستن است. مال در گذشته به اشیاء اندکی اطلاق میشد اما با گذشت زمان مفهوم و مصادیق مال رو به افزایش یافت تا جایی که حقوق معنوی که بر پایه اندیشه و افکار فرد است، جزء اموال قرار می‌گیرد.

مال چیست؟

در قوانین جمهوری اسلامی ایران تعریف مشخصی از مال نشده است و تنها به انواع آن اشاره شده است اما با توجه به مقررات مربوط به مال در قانون مدنی و نظریه دکترین می‌توان اینچنین تعریفی ارائه داد که مال به چیزی گفته میشود که مفید، رافع نیاز، قابلیت اختصاص و ارزش داد و ستد داشته باشد.

مفید و ضروری بودن مال

از نظر عقلانی مال باید فایده داشته باشد. بطورمثال یک سنگ بسیار ریز در خیابان نمی‌تواند از نظر عقلانی مفید و ضروری باشد اما یک سنگ بزرگ از نظر عقلانی مفید به فایده است و میتوان با آن بنایی احداث کرد. بعبارت دیگر چیزی که مفید نباشد نمی‌تواند جزء حقوق مالی قرار گیرد. مثلاً در عقد نکاح زن نمی‌تواند بال مگس را مهریه خود قرار دهد؛ زیرا مالیت ندارد.

برطرف شدن نیاز توسط مال

مال باید مفید به فایده باشد و در اصطلاح”دردی از انسان را دوا کند”. بطورمثال یک ساعت مچی برای انسان به جهت تنظیم زمان بکار میرود اما یک سنگ ریز در خیابان چون ضروری نیست و به استفاده‌ای نمی‌آید مال محسوب نمی‌شود. بنابراین باید نیازی از نیازهای انسان اعم از نیاز روحی و نیاز جسمی را برطرف کند. بطورمثال یک قطعه عکس یادگاری باعث تلطیف روحیه یک انسان میشود و نیاز روحی او را رفع میکند یــا اینکه یک وزنه باعث تقویت عضلات انسان میشود و نیاز جسمی او را رفع میکند.

قابلیت اختصاص یافتن مال

مال باید قابلیت اختصاص یافتن داشته باشد و بتوان آن را در انحصار فرد قرار داد. بنابراین خورشید و ستاره را نمی‌توان مال تلقی کرد. از سوی دیگر برخی اموال عمومی هستند. یعنی برای تمام مردم است. بعبارت دیگر خیابان یا نیمکت پارک را نمی‌توان مختص به یک فرد دانست. اما حقی به نام حق تقدم وجود دارد. هنگامی که فردی بطورمثال بر روی نیمکت پارکی نشسته است، تا زمانی که فرد در آنجا قرار دارد کسی حق ندارد مانع حق او شود.

معیار نوعی و معیار شخصی در تشخیص مال

برای اینکه کالایی مال محسوب شود یا باید در عرف یعنی میان مردم، کسی حاضر باشد. در قبال آن پول یا مال دیگری غیر از پول پرداخت کند که به این نوع معیار تشخیص مال، معیار نوعی گفته میشود. مانند اتومبیل یــا اینکه اگر در میان مردم، خریداری ندارد شخصی که از او به خریدار تعبیر میشود حاضر به پرداخت در قبال آن باشد. که به این نوع معیار تشخیص مال، معیار شخصی گفته میشود مانند عکس‌ها و یادگارهای خانوادگی.

آیا مفهوم مال با مفهوم دارایی تفاوت دارد؟

مال با دارایی فرق دارد. دارایی مفهوم گسترده‌تری از مال دارد و جنبه منفی اموال و بدهی‌های فرد را هم شامل می‌شود. برای مثال 100 هزار تومن قرض یک فرد هم دارایی او محسوب می‌شود که در اصطلاح به آن دارایی منفی گفته می‌شود.

منظور از حقوق مالی چیست؟

حقوق مالی حقوقی است که مرتبط با دارایی و اموال هر فرد است یعنی افراد نسبت به مالی که دارند حق و حقوقی دارند. در مقابل حقوق مالی، حقوق غیرمالی است.