ایقاعات و نکات مهم حقوقی آن

تعریف ایقاعات : بطورکلی در عالم حقوق، منشأ ایجاد حق، یـــا اعمال حقوقی است و یــا واقعه‌ی حقوقی است. اعمال حقوقی اعمالی هستند که با اراده تحقق پیدا می‌کنند. اگر با یک اراده باشد ایقاع است . مانند طلاق و اگر دو اراده در تحقق آن نقش داشته باشد عقد است مانند ازدواج. در مقابل واقعه حقوقی اموری هستند که در شکل گیری آنها اراده‌ای دخیل نیست .مانند ارث که بدون هیچ اراده‌ای، اموال متوفی قهراً به وراث منتقل می‌شود.

انواع ایقاعات

ایقاع بر دو نوع است: ایقاع یک طرفه و ایقاع دو طرفه. در هر دو فقط یک اراده لازم است با این تفاوت که در ایقاع یک طرفه، اثر ایقاع تنها برای اعمال‌ کننده ایقاع(صاحب اراده) است اما در ایقاع دو طرفه اثر ایقاع هم برای صاحب اراده هست و هم برای طرف ایقاع می‌باشد.

ایقاع یک طرفه

اعراض یک ایقاع یک طرفه است و به معنای چشم پوشیدن مالک از مال خود است. شهروز مالک یک دستگاه اتومبیل مدل پایین است که تصمیم می‌گیرد.  آن را در یک بیابان رها کند و دیگر مالک آن نباشد و از آن دوری می‌کند. بنابراین اثر حقوقی اعراض از بین رفتن حق مالکیت است که تنها به صاحب اراده تأثیر می‌گذارد.

ایقاع دو طرفه

ابراء یک ایقاع دو طرفه است .و به معنای این است که طلبکار از دینی که بر گردن بدهکار دارد چشم‌ پوشی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند . که با اراده صاحب دین واقع می‌شود و قبول مدیون شرط نیست. ولی اثر آن هم برای صاحب دین و هم برای مدیون می‌باشد.

عدم بیان اراده در ایقاع

از الفبای صحت عقد، ابراز و بیان اراده و رضایت به طرف مقابل است و این در صورتی است که در ایقاع یک طرفه چنین عملی لازم نیست . و صاحب اراده(موقِع) نیازی به اعلام اراده ندارد اما در ایقاع دو طرفه مانند فسخ، کسی که قصد برهم زدن معامله را دارد، باید به طرف مقابل خود اعلام کند تا از ضرر و زیان‌های پیشرو جلوگیری کند.

فسخ

طبق قانون، فسخ به هر لفظ یا فعلی که دلالت بر آن نماید حاصل میشود. فسخ با حق فسخ تفاوت دارد. ابتدا باید حق فسخ ایجاد شود و سپس با اعمال صاحب حق، فسخ واقع می‌شود و اگر حق فسخ ایجاد نشده باشد، فسخ واقع نخواهد شد. اثر حقوقی فسخ برهم خوردن معامله است و عوضین مبادله شده عودت خواهند شد که آثار آن بر دو طرف تأثیر خواهد گذاشت.

وصیت عهدی

کسی که وصیت می‌کند که بعد از مرگ من فلانی یک سری کارها را انجام بدهد، عمل حقوقیِ وصیت عهدی را تحقق بخشیده است. کسی که وصیت می‌کند را موصی می‌گویند. کسی که باید کارها را انجام دهد وصی می‌گویند. در وصیت عهدی قبول شرط نیست. پس وصیت عهدی ایقاع است یعنی همین که موصی وصیت کند و بمیرد، وصی باید انجام دهد حتی اگر وصی خبر نداشته باشد (ماده 834 قانون مدنی).

ایقاعات رضایی و ایقاع تشریفاتی

هرگاه ایقاعی تنها با بیان قصد به هر نحوی و بدون نیاز به تشریفات خاص صورت گیرد، ایقاع رضایی است مانند فسخ ولی در صورتی که نیاز به تشریفات خاص باشد آن عمل حقوقی ایقاع تشریفاتی محسوب میگردد مانند طلاق. بطورکلی در ایقاعات همانند عقود اصل بر رضایی بودن عمل حقوقی می‌باشد و تنها با اراده ایقاع‌ کننده بوجود می‌آید. بنابراین در صورت شک اصل بر رضایی بودن ایقاعات است.

تنها ایقاع تشریفاتی در حقوق ایران طلاق می‌باشد و تحقق طلاق را می‌توان منوط به تشریفات خاص دانست. ماده 1134 قانون مدنی بیان داشته است”طلاق باید به صیغه طلاق و حضور لااقل دو نفر مرد عادل که طلاق را بشنود واقع گردد”.

منظور از ایقاعات فوری چیست؟

منظور همان خیارات فوری است که فرد صاحب خیار در بعضی از خیارات باید حق خود را در اسرع وقت انجام دهد.

پوریا نادری – وکیل پایه یک دادگستری