عقد ودیعه ، ویژگی ها و نکات مهم آن

عقد ودیعه : قراردادها در حقوق انواع مختلفی دارند. بعلت رواج بعضی از قراردادها و استفاده زیاد مردم از آنها، نام برخی بیشتر آشنا است مثل قرارداد اجاره، عقد بیع یا عقد رهن اما برخی دیگر از قراردادها کمتر شناخته شده‌اند و با اینکه شاید ما در طول زندگی ناخودآگاه تحت تأثیر تبعات قانونی و حقوقی آنها باشیم اما نامشان را ندانیم.

بعنوان نمونه زمانی که کسی آپارتمان یا اتومبیل خود را مدتی به دست دوست، برادر یا همسایه خود می‌سپارد تا آن شخص از آن مال نگهداری کند، در این حالت می‌گوییم خانه یا اتومبیل خود را نزد تو به امانت گذاشتم. این بیان عامیانه در حقوق تحت عنوان عـقد ودیـعه شناخته می‌شود.

تعریف عقد ودیعه

عـقد ودیـعه در ماده 607 قانون مدنی به این ترتیب تعریف شده است”ودیعه عقدی است که به موجب آن یک نفر مال خود را به دیگری می‌سپارد، برای آنکه آن را مجاناً نگاه دارد”. بنابراین هر زمانی که کسی مال خودش را به دیگری امانت بدهد تا برایش نگه دارد، عقـد ودیعـه شکل می‌گیرد.

شرط وقوع عقد ودیعه

شرط وقوع عـقد ودیعـه این است که نگه ‌دارنده مال، آن را رایگان نگه دارد و اگر بابت نگهداری مال، پول دریافت کند، عقد دیگر ودیعه نیست. مثل نگه‌داری کفش در مساجد و حرم‌ها. وانگهی عـقد ودیعـه برای اینکه صحیح باشد، ابتدا باید شرایط عمومی صحت قرارداد را داشته باشد.

طرفین عقد ودیعه

دو طرفی که با هم عـقد ودیـعه را منعقد می‌کنند، دارای نام مشخصی در حقوق هستند. در عـقد ودیعـه به کسی که مالش را به دیگری می‌دهد تا نگه‌ دار شود، ودیعه‌ گذار(مودِع) می‌گویند.  در عقد ودیعه به کسی که مال دیگری را برای نگهداری به امانت می‌گیرد، ودیعه‌ گیر(مستودع) یــا امیــن می‌گویند.

نکات مهم خیانت در امانت

تعهدات امیـــن

امین دو تعهد برعهده دارد:

1. تعهد به نگاهداری از مال امانتی: اگر مال امانتی نزد امین تلف یا ناقص و یا معیوب شد، او مسئولیتی ندارد مگر اینکه مالک بتواند تقصیر او را ثابت نماید.
2. تعهد به استرداد مال امانتی: اگر امین مال امانتی را به هر دلیلی نتواند برگرداند، باید ثابت کند که بدلیل قوه قاهره و خارج از اراده او بوده است وگرنه ضامن خسارت وارد بر مالک خواهد بود.

اوصاف عقد ودیعه

برای شناسایی بیشتر عقد ودیعه باید با اوصاف و ویژگی‌ های عقـد ودیعـه آشنا باشیم. اوصاف عقد ودیعه از قرار زیر است:

• عقـد ودیـعه یک قرارداد معین است که قانون مدنی به تعریف و تفسیر آن پرداخته است.
• عقـد ودیـعه یک عقد جایز است و بنابراین هر یک از مودع و مستودع، هر زمان بخواهد، میتواند آن را برهم بزند.
• عقـد ودیـعه یک عقد مجانی است و مستودع یا امین اجرت دریافت نمی‌کند و اگر دریافت کرد، قرارداد دیگر ودیـعه نیست.

ویژگی مال مورد امانت

اگر مالی که به ودیعه داده شده است، منافعی داشته باشد، آن منافع متعلق به مالک مال است نه امین. وانگهی مالی که به ودیعه داده می‌شود، باید متعلق به ودیعه ‌دهنده و ملک او باشد یــا اینکه آن مال مورد امانت، از طرف قائم‌ مقام یا وکیل شخص مالک به ودیعه داده شود.

فوت امیــن

اگر امین فوت کند، عقـد ودیـعه خود به خود از بین خواهد رفت و چنانچه وارث امین آن مال امانتی را نابود کند، مسئول خسارت مالک است حتی اگر از امانتی بودن آن مال ناآگاه باشد.

آیا عقد ودیعه را نیز میتوان بصورت شفاهی منعقد کرد؟

عـقد ودیـعه هم می‌تواند شفاهی منعقد شود و هم کتبی.

آیا هزینه ‌هایی که امین برای مال امانتی کرده است، قابل مطالبه است؟

بله؛ از جمله تکالیف امانت‌ گذار، جبران هزینه ‌هایی است که امین برعهده گرفته است. همچنین اگر مال امانتی سبب ورود خسارت به امین شده است، امانت‌ گذار موظف است که زیان ‌های وارد شده را جبران کند.