قتل عمد و شرایط تحقق آن

قتل عمد و نکات حقوقی مهم آن با وکیل نادری : فقهای اسلامی از صدر اسلام تاکنون جنایت را به سه دسته‌ی عمدی، شبه‌عمدی و خطای محض تقسیم می‌کردند. توضیحات تکمیلی در ادامه توسط وکیل متخصص قتل …

قوانین مجازات اسلامی پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز به تبع این تقسیم‌بندی در قوانین مربوط به قصاص و دیات از این تقسیم‌بندی پیروی کرده‌اند اما مهمترین جنایتی که قابل بررسی است موضوع قتل عمد است. که مجازات سنگینی برای مرتکب در پی دارد.

سابقه مجازات قتل عمدی در قوانین

در گذشته و در قانون مجازات عمومی مصوب سال 1304 که در دوره پهلوی اجرایی می‌شد براساس ماده 170 که مقرر کرده بود مجازات مرتکب قتل عمدی اعدام است. این قانون تا اندکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی همچنان در کشور جاری بود. اما با اجرایی شدن قوانین اسلامی به جای قوانین دیگر، یکی از مهمترین قوانینی که به سرعت تغییر کرد و از شمول قانون مجازات عمومی خارج شد موضوع قصاص و دیات و در ذیل آن بحث قتل بود.

قتل عمدی در قانون مجازات 70 و 92:

در قانون سال 1370 هر اقدامی که عرفاً موجب قتل می‌شد بدون نیت قتل، قتل عمدی تلقی می‌شد. برای مثال اگر فردی در حین دعوا دیگری را هل می‌داد و فرد بر اثر برخورد سر با جدول جانش را از دست می‌داد قتل عمدی تلقی می‌شد؛ زیرا هل دادن و برخورد سر با جدول یک اقدام عرفاً خطرناک و کشنده تلقی می‌شد.

اما در قانون جدید پیگیری پرونده قتل که در سال 1392 به تصویب رسید تبصره‌ای بر این بند اضافه شد مبنی بر اینکه عدم آگاهی و توجه مرتکب به کشنده بودن اقدامش باید اثبات شود. گاهی شلیک اسلحه یا فروبردن چاقو، در نظر هر فرد عاقلی کشنده محسوب می‌شود. اما هل دادن، اقدام کشنده‌ای نیست و برای همین در عمدی دانستن چنین قتلی، آگاهی و توجه مرتکب در وقوع قتل باید مورد بررسی قرار گیرد.

حالت‌های مختلف قتل عمد:

حالت اول:

حالتی است که شخص قصد کشتن شخص دیگری را دارد. اعم از اینکه فعل و رفتار و عملی که برای این کار انجام می‌دهد به لحاظ عرفی کشنده باشد یا نباشد. بعنوان مثال بهروز قصد کشتن شهروز را دارد اعم از اینکه این قصد را با فعل عرفاً کشنده انجام بدهد یا با فعل عرفاً غیرکشنده.

حالت دوم:

حالتی است که شخص، قصد کشتن شخص دیگری را ندارد. در حالی که قصد فعل یعنی قصد انجام عملی را که به لحاظ عرفی کشنده است داراست. بطورمثال بهروز بدون آنکه قصد کشتن شهروز را داشته باشد او را هل می‌دهد و شهروز بخاطر اصابت با جدول کشته می‌شود.

حالت سوم:

حالتی است که شخص نه قصد کشتن شخص دیگری را دارد و نه عمل و رفتار او به لحاظ عرفی کشنده است. اما وقوع این عمل نسبت به یک شخص خاص که دارای وضعیت خاص است. به لحاظ عرفی کشنده و سبب قتل می‌شود. مثلاً بهروز قصد کشتن شهروز را ندارد و فعل و رفتار او هم به لحاظ عرفی کشنده نیست. اما بخاطر اینکه شهروز بیمار بوده عمل بهروز کشنده محسوب می‌شود.

انتقال ویروس کرونا و جرم قتل عمدی:

اگر شخص ناقل ویروس کرونا با قصد کشتن، بیماری را به شخص دیگر منتقل کند. و شخصی که ویروس کرونا به او منتقل شده است در اثر بیماری فوت کند قتل عمد محقق شده است.

اگر شخص ناقل ویروس کرونا قصد کشتن کسی را نداشته باشد. ولی بیماری را به افراد کهنسال و دارای بیماری زمینه‌ای منتقل کند. با علم به اینکه شخص مقابل شرایط خاص دارد جرم قتل عمد محقق شده است.

آیا در همه موارد مجازات قتل عمد اعدام است؟

خیر؛ برخی قتل‌های عمدی موجب قصاص نیست. مثلاً قاتل پدر یا جدپدری باشد یا اینکه قاتل مسلمان و مقتول غیرمسلمان باشد قاتل اعدام نخواهد شد.‎

پوریا نادری – وکیل متخصص کیفری