انواع و اقسام عقد در قانون ایران

انواع و اقسام عقد در قانون ایران : عقد یک عمل حقوقی است که از توافق اراده‌ی دو یا چند نفر ناشی می‌شود. اثر عقد ایجاد تعهد برگردن یکی به‌نفع دیگری است. البته موضوع عقد همیشه ایجاد تعهد نیست، بلکه ممکن است انتقال تعهد یا سقوط تعهد باشد. انتقال تعهد مانند زمانی که بدهکار با موافقت بستانکار بدهی خود را به شخص دیگری منتقل نماید و سقوط تعهد مانند زمانی که موجر و مستأجر با رضایت متقابل، بر زوال تعهد سابق توافق کنند. عقد شامل اقسامی می‌باشد.

عقد لازم و عقد جایز

عقد لازم آن است که هیچ یک از طرفین عقد حق فسخ(برهم‌زدن) آن را جز در موارد خاصی ندارند مانند عقد بیع و اجاره.
عقد جایز آن است که هر یک از طرفین بتواند هر وقتی بخواهد آن را فسخ کند مانند عقد وکالت.

اصل در عقود لازم ‌بودن آنهاست یعنی قراردادهایی که اشخاص منعقد می‌کنند اصولاً لازم است و برهم‌ زدن آنها بطور یک جانبه و به ‌میل و اراده‌ی یک طرف مجاز نیست.

عقد خیاری

عقد خیاری آن است که برای طرفین یا یکی از آنها یا برای ثالثی اختیار فسخ باشد. خیار در لغت به معنی اختیار است. عقد خیاری از اقسام عقد لازم است، چه عقد جایز خود قابل فسخ است و نیازی به شرط خیار در آن نیست.

عقد منجز و عقد معلق

عقد منجز

عقدی است که اثر عقد موقوف به امر دیگری نیست. مثلاً چنانکه کسی مالی را به دیگری بفروشد بدون اینکه تملیک را منوط به امر خاصی کند.

عقد معلق

عقدی است که با اراده قطعی و مسلم طرفین واقع می‌شود اما تا وقوع امر دیگری که در عقد پیش‌بینی شده است، تأثیر کامل آن به تأخیر می‌افتد. مثلاً مردی به زنی می‌گوید:

این خانه را به تو فروختم مشروط براینکه با من ازدواج کنی و زن قبول می‌کند. توجه شود که آنچه در این نوع عقد معلق و منوط به امر خارجی است در حقیقت، خود عقد و انشاء نیست بلکه اثر یا تعهدی است که از آن ناشی می‌شود.

عقود معوض و غیر معوض

از انواع عقد ،عقد معوض قراردادی است که به موجب آن یکی از طرفین، مالی به طرف دیگر می‌دهد و در ازای آن مالی دریافت می‌کند.

مانند عقد بیع و اجاره

عقد غیرمعوض قراردادی است که به موجب آن یکی از طرفین مالی به طرف دیگر می‌دهد، بی‌آنکه چیزی در مقابل دریافت دارد.

مانند عقد هبه و عاریه

قراردادهای غیرمعوض با توجه به شخصیت طرف معامله منعقد می‌شوند و به عبارت دیگر شخصیت طرف در آنها علت عمده‌ی عقد است. مثلاً انسان مال خود را به هرکس نمی‌بخشد بلکه به شخصی که به او علاقه دارد هبه می‌کند. ولی در قراردادهای معوض شخصیت طرف معامله مورد نظر نیست و اشتباه در شخص تأثیری در قرارداد ندارد.

عقود رضایی و تشریفاتی

عقد رضایی قراردادی است که به صرف توافق اراده‌ی طرفین، به شرط اینکه به ‌نحوی از انحاء بیان و ابراز باشد، واقع می‌شود و تحقق آن به تشریفات خاصی مانند به‌کاربردن الفاظ معیّن یا تنظیم سند نیاز ندارد مانند عقد هبه.

عقد تشریفاتی قراردادی است که با تشریفات خاصی واقع می‌شود و صرف توافق طرفین برای وقوع آن کافی نیست و برای تحقق عقد تشریفاتی اراده باید به شکل خاصی بیان شده باشد مانند خرید و فروش زمین. اصل بر رضایی‌ بودن عقود است و تشریفاتی ‌بودن عقد باید در قانون تصریح شود.

عقود تملیکی و عهدی

عقد تملیکی قراردادی است که به موجب آن مالی از ملکیت شخصی خارج و به ملکیت دیگری وارد می‌گردد مانند خرید و فروش ماشین.
عقد عهدی آن است که تعهدی برگردن یک طرف قرارداد و حقی دینی برای طرف دیگر به‌وجود می‌آورد.

آیا عقد نکاح یک عقد تشریفاتی است یا یک عقد رضایی است؟

با توجه به شرط کاربرد لفظ که در ماده‌ی 1062 قانون مدنی، نکاح یک عقد تشریفاتی است.

عقود غیرمعین چه نوع عقودی هستند؟

عقود غیرمعین قراردادهایی هستند که نام و شرایط خاصی در قانون برای آنها نیست.
‎