تعریف حجب از ارث ، شرایط و نکات مهم با وکیل نادری : حجب در لغت به معنای منع است. منتها نباید بحث حجب را با موانع ارث اشتباه گرفت. در قاعده حجب، اصولاً وجود وارث نزدیک تر سبب می شود وارث دورتر از ارث محروم شود نه اینکه وارث به علت قتل یا کفر شایستگی ارث بردن را نداشته باشد؛ حجب در معنای اصطلاحی طبق ماده 886 قانون مدنی حالت وارثی است که به واسطه بودن وارث دیگر از بردن ارث کلاً یا جزئاً محروم میشود.

وکیل تقسیم ارث : کسی که دیگری را از ارث محروم میکند، حاجب نامیده میشود و به کسی که از ارث بردن محروم می شود، محجوب خوانده میشود. برای نمونه، وجود فرزند برای متوفی سبب میشود که نوه ارث نبرد یا وجود فرزند برای متوفی سبب می شود که سهم مادر متوفی از یک سوم به یک ششم تقلیل یابد.

انواع حجب از ارث

حاجب گاهی دیگران را بطور کلی و از تمام ارث منع میکند و گاهی بصورت جزئی و از بعض آن که نوع اول را حجب حرمانی و قسم دوم را حجب نقصانی می‌نامند.

1. حجب حرمانی

حجب حرمانی ناظر به فرضی است که به واسطه وجود خویشاوند نزدیک‌تر، خویشاوند دورتر از کل ارث محروم میشود. ماده 887 قانون مدنی درباره حجب حرمانی «قسم اول آنست که وارث از اصل ارث محروم میگردد مثل برادرزاده که به واسطه بودن برادر یا خواهر متوفی از ارث محروم میشود…»

2. حجب نقصانی

ماده 887 قانون مدنی درباره حجب نقصانی اعلام میکند«قسم دوم آنست که فرض وارث از حد اعلی به حد ادنی نازل میگردد، مثل تنزل حصه شوهر از نصف به ربع در صورتی که برای زوجه اولاد باشد و همچنین تنزل حصه زن از ربع به ثمن در صورتی که برای زوج او اولاد باشد.»

مبنای حجب حرمانی

1. دوری و نزدیکی وارث به متوفی

مبنای قاعده حجب از ارث، قاعده الاقرب یمنع الابعد است. یعنی خویش نزدیک‌تر خویش دورتر را از ارث محروم میکند. این قاعده امری است و نمیتوان به موجب قرارداد یا وصیت، کسی را برشمار وارثان افزود یا وارث دورتر را مقدم داشت یا وارثی را از ارث محروم کرد. – استثنائات ارث

2. دوری و نزدیکی بر حسب طبقه

طبق قاعده، طبقه مقدم طبقه مـــؤخر را از ارث محروم میکند. پس تا زمانی که از طبقه اول کسی باشد، از طبقه دوم کسی ارث نمی‌برد. در اصطلاح حجب حرمانی طبقاتی گفته میشود.

3. دوری و نزدیکی بر حسب درجه

در هر طبقه، درجه نزدیک‌تر درجه دورتر را از ارث محروم میکند.پس، در طبقه اول، فرزند متوفی که درجه اول است. نوه متوفی را که درجه دوم است، محروم میکند. در اصطلاح حجب حرمانی درجاتی گفته میشود.

مبنای حجب نقصانی

حجب از ارث نقصانی اختصاص به وارثانی دارد که دارای دو فرض ادنی و اعلا هستند، یعنی زوج یا زوجه و مادر متوفی. مبنای حجب نقصانی، دوری و نزدیکی خویشاوندان به متوفی قاعده الاقرب یمنع الابعد نیست، بلکه مصلحت دیگری سبب وضع قاعده شده است، بطور کلی، حمایت از فرزندان سبب شده است که در صورت وجود آنها، زوج یا زوجه و مادر متوفی سهم پایین‌تر را به ارث ببرند.

وارثان فاقد حاجب حرمانی

ماده 891 قانون مدنی می‌گوید:

« وراث ذیل حاجب از ارث ندارد: پدر، مادر، پسر، دختر، زوج و زوجه». منظور از حجب در این ماده حجب حرمانی است نه حجب نقصانی؛ زیرا مادر، زوج و زوجه حاجب نقصانی دارند.

مفهوم فرض و انواع فروض چگونه است؟

قانونگذار برای برخی از وارثان سهام معین و ثابت پیش‌بینی کرده است که به این سهام معین فرض گفته میشود. پس فرض عبارت است از سهم معینی که قانون برای برخی از وراث تعیین کرده است.

انواع فروض عبارتند از :

فرض یک‌هشتم(ثمن)
فرض یک‌ششم(سٍدس)
فرض یک‌چهارم(ربع)
فرض یک‌دوم(نصف)
فرض یک‌سوم(ثلث)
فرض دو‌سوم یا دو ثلث

امکان ارث بردن تمام ترکه از جانب پدر بزرگ و مادر بزرگ

اگر پدر بزرگ و مادر بزرگ تنها وراث متوفی باشند تمام ترکه را به ارث می ‌برند. به عبارت دیگر در صورت وجود هر یک وراث امکان این وجود نخواهد داشت که پدر بزرگ یا مادر بزرگ تمام ترکه را به ارث ببرند.