مفهوم حق انتفاع بخش اول

مفهوم حق انتفاع : همانطور که میدانید در عقد اجاره، مستأجر مالک منفعت ملک است و از آن استفاده می‌کند. در حق انتفاع، منتفع مالک منفعت نیست بلکه فقط حق استفاده دارد. بعبارت دیگر مالک منفعت به منتفع اجازه استفاده داده است. بطورمثال شهروز، خانه‌ی خود را به بهروز داده است تا صرفاً به مدت 3 ساعت جهت پذیرایی از مهمانان خود از آن استفاده کند. توضیحات بیشتر در ادامه با وکیل ملکی :

انواع حق انتفاع

انتفاع انواع مختلفی دارد که عبارتند از:

• حق رقبی
• حق عمری
• حق سکنی
• حبس مطلق
• حبس مؤبد
• وقف

حق عمری

حق عمری نوعی از حق انتفاع است که مدت انتفاع برابر با مدت عمر یکی از طرفین عقد یا شخص ثالث است. بنابراین عمری به 3صورت است:

1. بمدت عمر مالک باشد. مثلاً بهروز به شهروز بگوید تا زمانی که من زنده‌ام، در خانه‌ام سکونت داشته باش. در این حالت اگر منتفع، زودتر از مالک بمیرد، ورثه او همچنان می‌توانند تا زمان فوت مالک در خانه سکونت کنند.
2. بمدت عمر منتفع باشد. مثلاً بهروز به شهروز بگوید که تا زمانی که زنده‌ای، حق استفاده از خانه‌ام را داری. در این حالت اگر مالک زودتر فوت کند، ورثه مالک نمی‌توانند مزاحم منتفع شوند تا زمانی که منتفع فوت کند.
3. بمدت عمر شخص ثالثی باشد. مثلاً بهروز به شهروز بگوید که تا زمانی که گلروز زنده است، در خانه‌ام سکونت داشته باش. در این حالت تا شخص ثالث فوت نکرده است حق انتفاع باقی است حتی اگر مالک و منتفع زودتر بمیرند.

حق رقبی

در رقبی برای حق انتفاع مدت تعیین میشود و با پایان مدت از بین خواهد رفت. مانند اینکه بهروز به پرویز بمدت 2سال، حق سکونت در خانه‌اش را بدهد.

حق سکنی

حق انتفاع هرگاه بصورت سکونت منتفع در مسکن متعلق به غیر باشد، در اصطلاح حق سکنی گویند. سکنی ممکن است نه تنها بصورت عمری و رقبی باشد بلکه بصورت حبس مطلق و حبس مؤبد نیز ایجاد ‌شود.

حبس مطلق

در حبس مطلق، مالک حق استفاده را بدون تعیین مدت به منتفع میدهد. مثلاً به او حق سکونت در خانه‌اش را میدهد بدون اینکه برای آن مدتی بگذارد. توجه شود که این نوع حق انتفاع با فوت مالک یا منتفع از بین میرود. همچنین مالک میتواند هروقت اراده کند قرارداد را فسخ کند و از سویی دیگر منتفع از حق استفاده خود صرفنظر کند و مال را به مالک برگرداند.

حبس مؤبد

در این نوع حق انتفاع، شخص حق استفاده از منافع مال خود را برای همیشه و بصورت دائمی به دیگری میدهد. حبس مؤبد به دو شکل است:

1- برای اشخاص معین

بطور مثال بهروز حق استفاده از اتومبیل خود را برای همیشه به مهروز و فرزندان او تا زمانی که در قید حیات هستند، واگذار می‌کند. در این حالت اگر نسل منتفع منقرض شد، حق استفاده از بین خواهد رفت.

2-برای جهت خاص

بطور مثال گلروز حق استفاده از گوشی هوشمند خود را در جهت استفاده کاری به شهروز واگذار می‌کند. در این حالت اگر آن جهت از بین رود مثلاً شهروز بیکار شود، حق استفاده از بین خواهد رفت.

آیا حق انتفاع عقدی لازم است؟

باید قائل به تفکیک شد. حق عمری، حق رقبی، حق سکنی، وقف و حبس مؤبد عقودی لازم هستند اما حبس مطلق عقدی جایز است.

آیا منتفع می‌تواند حق انتفاع خود را به دیگری واگذار کند؟

منتفع قاعدتاً حق انتفاع خود را به دیگری میتواند واگذار کند ولی مالک می‌تواند با گذاشتن شرایطی حق انتقال را یا از بین ببرد یا محدود کند.

تفاوت مالکیت و حق استفاده چیست؟

بطور مثال حق استفاده از میوه درختی داده شده است و منتفع تنها میتواند از آن استفاده کند و حق فروش آنها را ندارد؛ زیرا مالک میوه‌های درخت نیست.