معاملات و وجود غبن در آنها

معاملات و وجود غبن در آنها : گاهی اوقات انسان‌های کاربلد و حرفه‌ای نیز در معاملات مالی منعقد شده، دچار اشتباه می‌شوند و موضوع غبن و ضرر در معاملات تنها مربوط به افراد کهنسال و محجور نمی‌باشد. به همین دلیل غبن در معامله مبتلابه همه افراد جامعه است. خیار غبن در معاملات از اهمیت و فایده ویژه‌ای برخوردار است که باید به آن توجه ویژه شود.

غبن، غبن فاحش و غبن افحش

غبن در لغت به معنای ضرر و زیان آمده است. بعنوان مثال شخصی ملکی را که در واقع 3 میلیارد ارزش گذاری شده است به قیمت گزافی خریداری کرده است. غبن برای دو طرف معامله منظور شده است و مختص به یک طرف معامله نیست. غبن فاحش مقدار ضرر و زیان آن بیشتر از غبن است و غبن افحش نیز مقدار ضرر و زیان آن خیلی بیشتر از غبن است. بطورمثال در غبن ساده 20درصد ضرر شده است در غبن فاحش 30درصد ضرر ایجاد شده است. و در غبن افحش 40درصد ضرر و زیان ایجاد شده است.

اسقاط خیار غبن در معاملات

مرسوم است که در معاملات از پیش تنظیم شده، بندی وجود دارد به نام اسقاط کافه خیارات از جمله خیار غبن ولو افحش. باید توجه داشت حدالامکان این بند قراردادی را حذف کرد. تا در صورت بروز سوءاستفادهایی در این باب، بتوان در دادگاه دفاع کرد. در غیر اینصورت در پرونده های جاری در دادگاه ها به وفور دیده شده است. به دلیل کم توجهی یا بی توجهی به اسقاط خیار غبن، ضرر و و زیانهایی فرد متحمل میشود. بطور مثال بدلیل اینکه در قرارداد ذکر شده است که خیار غبن ساقط شده است. قاضی محترم دادگاه دعوای خواهان را من باب ضرر و زیان حاصل از غبن با توجه به اینکه قرارداد امضاء شده است رد میکند.

شرایط اعمال خیار غبن در معاملات

اگر مغبون قبل از از انعقاد معامله، عالم به ضرر و زیان موجود در معامله باشد. نمی‌تواند بعد از انعقاد معامله، به سبب خیار غبن و ضرر و زیان‌های موجود در قرارداد اقدام به انحلال عقد کند.

فلذا جاهل بودن فرد به زیان و ضرر پنهانی در قرارداد شرط اعمال خیار غبن می‌باشد. باید توجه داشت در صورتی که طرف مقابل ما به تفاوت ضرر و زیان را بپردازد خیار غبن ساقط‌ نمی‌شود. بلکه در صورتی خیار غبن یا غبن فاحش یا غبن افحش سقوط می‌کند که مغبون رضایت داشته باشد وگرنه صرف پرداخت ما به تفاوت سبب برقراری و دوام عقد نخواهد بود. همچنین خیار غبن مختص عقد بیع نمی‌باشد و در تمام عقود مالی مانند اجاره راه دارد.

میزان مشخص غبن در معاملات

در گذشته قانونگذار محترم برای غبن میزان دقیقی را مشخص کرده بود. که اگر 20درصد از مبلغ تعیین شده در قرارداد موجبات ضرر و زیان را بوجود آورده باشد خیار غبن جاری و ساری خواهد بود. با گذشت زمان قانونگذار اصلاحاتی را در میزان غبن اعمال کرد و آن را بسته به نظر عرف قرار داده است. تا عرف هر محل مشخص کند که آیا غبنی اتفاق افتاده است یا خیر. ممکن است در منطقه‌ای مبلغ مشخصی غبن باشد و در منطقه‌ی دیگر آن مقدار متفاوت باشد.

آیا در صورتی که مغبون با وجود اطلاع از ضرر و زیان هیچ اقدامی جهت فسخ قرارداد نکند میتواند هر موقعی که بخواهد اعمال خیار کند؟

خیر؛ باید فوری اقدام کند و اگر مدتی بگذارد نمی‌تواند معامله را فسخ کند. مگر اینکه ثابت کند هیچ اطلاعی به ضرر و زیان نداشته است.

آیا خیار غبن در معاملات مجانی و مسامحه ای موضوعیت دارد؟

خیر؛ تنها در معاملاتی که سود و زیان از اهمیت برخوردار باشد خیار غبن محلی از اعراب دارد وگرنه در معاملات مجانی مانند هبه بحث خیار غبن مزاحی بیش نیست.